Alzheimer hastalığı olan birine bakmak kesinlikle kolay değildir, ancak bunu kolaylaştırmak için yapılabilecek bazı şeyler vardır.
BELLEK KAYBIYLA BAŞA ÇIKMAK
Alzheimer hastalığında ortaya çıkan belirti genellikle bellek kaybıdır ve hastalık ilerledikçe bu sorun giderek kötüleşir. Bu nedenle;
" Sık sık listeler, notlar, takvimler, çalar saatler vs. gibi hatırlatıcılar kullanın.
" İşlerinizi ve programınızı belli bir rutinde yapın.
" Bir sözcüğü veya bir ismi hatırlayamamanın doğurduğu engellenmişlik duygusunu azaltmak için evdeki eşyanın veya fotoğraftaki insanların üzerine isimlerini yazın.
" Bol bol isimli ve resimli çalışmalar yapın.
" Evden çıkıp gitme riski ortaya çıktığında, hastanın adı, telefon numarası, adresi ve temas kurulacak kişinin ayrıntılarını üzerindeki giysilere dikin veya başka bir yerine iliştirin.
" Hastanın son zamanlarda çekilmiş bir fotoğrafını el altında bulundurun.
" Ona sürekli günü, ayı ve yılı ve o sıradaki hava durumunu anımsatın.
DAHA İYİ İLETİŞİM KURMAK
Doğru sözcükleri ya da uygun yanıtları anımsamayan Alzheimer'lı kişi ile iletişim kurmak da giderek zorlaşır. Bu yüzden bakım veren kişi olağandışı davranışlarla başa çıkmak için yeni yollar öğrenmeli ve iletişim yöntemlerini bunlara uyarlamalıdır.
" Basit tarzda iletişim kurun, bir anda bir sürü bilgi vermeyin.
" Hastanın söylediklerini dikkatle dinleyerek iletişime açık olun.
" Sürekli göz teması kurun ve olumlu beden dilini kullanın.
" Güven verici olun ve uygunsa mizaha başvurun.
" Hasta gündelik olayları anımsamıyorsa, geçmişteki anılar üzerinde konuşmayı deneyin.
" Seçim yapılması gerekiyorsa soruyu hastanın evet veya hayır şeklinde yanıtlayabileceği şekilde sorun.
" Hastaya yapacağı şeyi gösterin.
" Hastaya çocuk gibi değil, yetişkin gibi davranın.
" Hastaya karşı yüreklendirici, şefkatli ve sevecen davranın.
" Hiç yanıt gelmese bile iletişim kurmaya devam edin.
ALZHEİMER İLE YAŞAMAK
Alzheimer tanısı konmuş bir kişinin benimseyebileceği en önemli tutum, onun tanıdığı eşyaları korumaktır.
" Evi, içinde dolaşılması güvenli ve kolay bir yer haline getirin , eşya kalabalığından kaçının.
" Evde gereksiz değişiklikler yapmayın.
" Aydınlatmaya son derece önem verin.
" Kaygan yüzeylere, sabit olmayan halı ya da kilimlere veya eşit olmayan basamaklara karşı hastayı koruyun.
" Merdivenler sorun oluşturuyorsa, her basamağa kaymayı önleyici plastikler ve basamakları belli eden fosforlu bantlar yapıştırın.
" Hareketliliği artırmak için evin içinde ve banyoda, yararlı olabilecekleri yerlere tutunacak çubuklar monte edebilirsiniz.
" Temizlik maddeleri, zehirli kimyasal maddeler, keskin aletler, gereçler ve ilaçları ulaşılamayacak yerlerde saklayın.
" Evin her katına yangın alarmı yerleştirin.
" Kişisel eşyaları evin belli bir yerinde tutun.
" Kırılabilir eşyaları ortadan kaldırın.
" Pasaport, sigorta kartı gibi önemli belgeleri ve değerli eşyaları güvenli bir yerde kilitleyin.
" Anahtar gibi gerekli şeylerin yedeklerini güvenli bir yerde saklayın.
" Düzenli olarak gündelik kullanılan ve tehlikeli olmayan eşyalar ortada, ulaşılması kolay yerlerde tutulabilir.
" Eğer hasta sigara içiyorsa, sigara içtikleri zaman yanlarında durun.
" Evden çıkıp gitme arzularını kısıtlamalarına karşı bir önlem olarak hastanın düzenli bir şekilde yapabileceği gündelik egzersiz programı hazırlayın.
GİYİM
Alzehimer'lı kişi için giyinme işlemi gerçekleştirilmesi zor bir hal alabilir. Hasta yalnızca fiziksel yeteneğini kaybetmekle kalmaz, uygun giyinme ve giysilerin hangi sırayla giyileceği kavramını da yitirebilir.
" Boyun açıklığı geniş, önden kapanan ya da kapanması gerekmeyen giysiler seçin.
" Düğme yerine fermuarlı giysiler seçin.
" Cırt cırtlı / Bantlı ayakkabıları tercih edin.
" Çekmecelerin üzerine, içlerindeki giysilerin isimlerinin veya resimlerinin çizili olduğu etiketler yapıştırın.
" Giysileri giyilme sırasına göre yerleştirin veya hastaya giysileri teker teker verin.
" Alzheimer'lı hastalarda idrar kaçırma sorunuyla karşılaşılabilir. Bu nedenle özel çarşaflar, külotlar ve pedler kullanabilirsiniz.
BANYO
Banyoyu yıkanmak ve beden temizliği için kullanmak Alzehimer'lı hasta için giderek zorlaşabilir. Bazen artık yıkanma gereksinimi bile duymayabilirler. Bu nedenle bu konuda son derecede hassas olunuz ve onlara yumuşak bir biçimde banyo yapmaları için yardımcı olunuz.
" Hasta günün belirli bir zamanında yıkanmayı tercih edebilir, ya da yıkanmayı dışarı çıkmak veya birilerinin ziyaretine gelmesi için hazırlanmakla ilişkilendiriyor olabilir.
" Hastanızın fiziksel zorlukları varsa banyoda kullanılabilecek bazı yardımcı malzemelerden yararlanınız. ( Tutunma çubukları, yükseltilmiş klozet kapakları, kaymaz duş yaygıları ve tabureler gibi )
" Hastanın banyo içerisinde kilitli kalmasını önlemek için banyonuzun kilidini daha önceden alın.
" Suyun ılık olmasına dikkat edin.
YEMEK PİŞİRME VE YEME
Alzeheimer'lı kişide yemekle ilgili sıra dışı davranışlarda gelişebilir. İştahlarını kaybedebilir veya zaten yemiş olduklarını unutabilirler. Bıçak, çatalı kullanmaları giderek zor hale gelebilir.
" Otomatik kapanma düğmesi olan bir elektrikli su ısıtıcı kullanın.
" Gazla çalışan aletlere bir yalıtım valfi takılabilir.
" Mutfakta ev tipi ufak bir yangın söndürme cihazı bulundurun.
" Bıçak gibi keskin nesneleri kilitli tutun.
" Yiyeceklerin çok sıcak olmamasına dikkat edin.
" Masanın üzerine kaymaz Amerikan Servisler veya plastik bir masa örtüsü serin ve tabak yerine çanak kullanın.
" Hastanız çatal bıçak kullanamıyorsa elle yenilebilecek yemekler hazırlayın.
" Eğer hastanızın iştah problemi varsa günde sık sık küçük öğünler şeklinde atıştırılacak türde yiyecekler hazırlayın.
ETKİNLİKLER
Alzheimer'lı kişilerin habersiz evden çıkp gitmeleri sık görülen ve genellikle tehlikeli bir meseledir. Çıkıp gitmeyi en aza indirmenin bir yolu, Alzheimer'li hastanın gün boyu yeterince meşgul ve aktif olmasını sağlamaktır. Bunun için;
" Alzheimer'lı hastanın hangi etkinliklerden keyif aldığını bulun. (Çeşitli hobiler: Bahçe işleri, yürüyüş, müzik vs vs )
" Alzheimer'lı hastanın düzenli egzersiz yapmasını sağlayın.
" Uygunsa kitap ve dergi okumasını yüreklendirin.
" Hastayı yüreklendirin ve sonuç ne olursa olsun yaptığı her işi övün.
DAVRANIŞSAL SORUNLAR
Alzheimer hastalığı ilerledikçe, davranış ve iletişimin normal kuralları artık geçersiz olur. Alzheimer'li hastada kişilik değişiklikleri olur ve mantıksal uslamlama yetilerini kaybederler. Davranış değişiklikleri bakım verenler için başa çıkılması en zor belirtiler olabilir, ayrıca duygusal olarak da çok yıpratıcıdır.
" Belirli davranışları neyin tetiklediğini anlamaya çalışın, sonrada bunlardan kaçınmaya veya en azından en aza indirmeye çalışın.
" Ne kadar saldırganca veya utanç verici olursa olsun hiçbir davranışı asla cezalandırmayın veya öfkeli tepkiler vermeyin.
" Şunu asla unutmayın: Anormal davranışlara yol açan hastalıktır, kişinin kendisi değil.
" Öfke, saldırganlık veya hezeyan gibi durumlarda hastaya mantıklı olanı göstermeye çalışın.
" Halüsinasyonlar Alzheimer hastalığında en sık görülen olgudur. Bu konuda anlayışlı olun.
" Alzheimer'lı hasta kendisine ait eşyaları saklayabilir veya çöpe atabilir, sonra da bunu unutup başkalarını bunları çalmakla suçlayabilir.
" Gerekirse televizyonu ya da bazı programları izlemelerini kısıtlayabilirsiniz.
" Uygunsuz cinsel davranışlar veya soyunma gibi durumlarda utanmamaya aşırı tepki vermemeye çalışın. Yumuşak bir şekilde onu bundan caydırmak ve dikkatini başka yere çekmek bu durumu idare etmenin en iyi yollarıdır.
" Alzheimer hastası şaşkın ve unutkan olabilir, ama bu söylediklerinin hayal ürünü olmasını gerektirmez, hiç kimsenin onların unutkanlıklarını suistimal etmesine izin vermeyin.
16 Şubat 2022